Listopadowe owoce i warzywa po turecku

İyi günler!

Ostatnie liście spadają z drzew, zdążyliśmy już zapomnieć jak smakuje lato. Nic nie szkodzi! Ziemia nadal serwuje nam smaczne warzywa i owoce. W większości w Polsce mamy dostęp do tych, które się teraz jada w słonecznym Izmirze, czy deszczowym Rize. Co włożymy do koszyka w listopadzie? Spójrzcie poniżej.

 

Zobaczmy, jak język turecki zaadaptował powyższe owoce i warzywa, m.in. do przysłów i frazeologizmów.

ayva

pigwa

Ayvayı yemek pot. – wpaść jak śliwka w kompot. Dosłownie: zjeść pigwę.

Przykład: Müdür geldi. Şimdi ayvayı yedik. Przyszedł dyrektor. Teraz wpadliśmy jak śliwka w kompot.

portakal

pomarańcza

Kan portakalı to czerwona pomarańcza.

Przykład: Kan portakalından lezzetli, koyu renkli portakal suyu yapılır. Z gorzkiej pomarańczy robi się pyszny sok o ciemnej barwie.

Portakal dilim dilim Soy da ye benim gülüm

Kawałki pomarańczy

Obierz i zjedz mój kwiatuszku

Znajdziemy tu grę słów, dilim ‘kawałek, plasterek’ i dilim „mój język”.

nar

granat

Motyw granatu to częsty motyw pojawiający się w sztuce tureckiej już od VII-VIII wieku.

Nar gibi – dobrze przypieczony, przypieczony na złoto (o żywności).

Nar gibi kızarmış tavuk. Kurczak przypieczony na złoto.

mandalina

mandarynka

Mandalina pochodzi z hiszpańskiego mandarina.

Mandalina ağacı to mandarynka (drzewo).

elma

jabłko

Pochodzi od tureckiego czasownika almak (al-ma) ‘brać, kupować’, a almak od el (al) ‘dłoń’.

Elma yanaklı to osoba mająca czerwone policzki.

Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty, który ostatnio powraca do kuchni polskiej, to popularne w Turcji yer elması (dosł. jabłko z ziemi).

 

havuç

marchew

Pochodzi z perskiego hevîc (marchew).

Havuç suyu – sok z marchwi.

pancar

burak

W języku tureckim pejoratywnie o kimś źle wychowanym nie mówimy pancar ;), ale o kimś, kto zrobił się czerwony jak burak mówimy pancar gibi oldu (pancar gibi olmak).

balkabağı

dynia

Dynię często nazywa się w Turcji kabak ‘cukinia’, ponieważ są blisko spokrewnione, stąd kabak tatlısı to deser z dyni. Gdy idziemy na bazar i chcemy kupić cukinię, prosimy o kabak, jeśli dynię, bal kabağı.

Bal kabağı  to również ‘głupek’.

Gdy wszyscy umywają ręce i coś zwaliło się, spadło komuś na głowę, mówi się kabak birinin başına (başında) patlamak (dosł. o dyni, pęknąć na czyjejś głowie). Kabak yine benim başıma patladı. Znowu wszystko spadło mi na głowę.

lahana

kapusta

Çin lahanası to kapusta pekińska (dosł. chińska), a Brüksel lahanası – brukselka.

Warto tu wspomnieć o znajomo brzmiącym tureckim daniu na bazie mięsa i kapusty kapuska, które pochodzi od Słowian.

Przysłowie Bun ne perhiz, bun ne lahana turşusu! jest manifestem i mówi o kimś, kto zachowuje się niekonsekwentnie – mówi co innego, robi co innego. Tłumaczenie dosłowne jest dość zabawne: I dieta, i kapusta kiszona? (Jesteś na diecie i jesz kapustę kiszoną?) To się kupy nie trzyma! 🙂

beyaz turp

biała rzodkiew

Turp gibi mówimy o kimś, kto cieszy się dobrym zdrowiem, w języku polskim “jak ryba, jak byk, jak koń”, tureckim “jak rzodkiew” (i lew – "aslan gibi").

Gdy słyszymy turp, przychodzi na myśl turp otu, czyli rzodkiew świrzepa uznawana w Polsce za chwast. W Turcji, szczególnie w regionie egejskim, jada się ją jako sałatkę lub z jajkiem.

Pochylmy się jeszcze nad słowem:

meyve

owoc

 

Turcy często mówią meyva, jest to forma dialektalna. Meyva ye. Zjedz owoc.

Ağacın meyvesi olunca, başını aşağı salar. (dosł. Gdy drzewo daje owoce, pochyla się.) – Mądrzy i twórczy ludzie są skromni.

Meyve vermek – dawać owoce, stworzyć jakieś dzieło.

Meyve suyu to sok, yasak meyve – zakazany owoc.

Jeśli chcesz poznać więcej owoców i warzyw w języku tureckim i ich poprawną wymowę, zapraszam do szkoły.